FOSFOR (P)
Jeden z głównych budulców kości, występuje też w płynach ustrojowych
(poziom fosforu we krwi i surowicy stały). Występuje głównie w
postaci soli
-fosforanów. Fosforany biorą udział w wielu przemianach
fizjologicznych
organizmu, np. w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek, są
składnikami związków odpowiedzialnych za magazynowanie i
przekazywanie energii, a także biorą udział w utrzymywaniu równowagi
kwasowo-zasadowej (układy buforowe w płynach ustrojowych). Są
głównym anionem płynu wewnątrzkomórkowego. Niedobór fosforu może
występować w wyniku nadczynności przytarczyc, co powoduje w efekcie
odwapnienie kości; na poziom fosforu w organizmie, na jego
wchłanianie z przewodu pokarmowego ma także wpływ witamina D.
Fosforany zwiększają kwasowość moczu, co podnosi efektywność
działania leków stosowanych w zakażeniach dróg moczowych; fosforany
zmniejszają wydalanie wapnia, zapobiegają demineralizacji kości.
Najlepszym źródłem fosforanów
są: nabiał, mięso, drób, ryby i ziarna zbóż. Fosforany stosowane są
w niedoborach fosforu
w organizmie (hipofosfatemii), które występują przy przewlekłym
alkoholizmie, odżywianiu pozajelitowym, długotrwałym przyjmowaniu
leków zobojętniających sok żołądkowy,
a także u wcześniaków, ponadto w leczeniu osteomalacji i krzywicy
kości.
Fosforany podane w postaci rozcieńczonych roztworów (doustnie
lub doodbytniczo) działają łagodnie przeczyszczająco.
POTAS (K)
Występuje głównie w komórkach organizmu, a w płynach pozakomórkowych
w małych ilościach. Podobnie jak sód odpowiada za gospodarkę wodno -
elektrolitową organizmu,
jest składnikiem pompy sodowo - potasowej. Reguluje ciśnienie
osmotyczne , zwiększa przepuszczalność błon komórkowych , jest
antagonistą jonów wapnia, podnosi
napięcie mięśni i zwiększa czynności gruczołów wydzielniczych.
Niedobór jonów potasu może być spowodowany wymiotami, biegunkami,
śpiączką cukrzycową, a także oparzeniami. Efektem niedoborów potasu
może być zwiotczenie mięśni, niskie ciśnienie, zaburzenia rytmu
serca. Niedobory potasu w organizmie mogą występować w wyniku chorób
lub przyjmowanych leków -np. moczopędnych. Potas występuje w lekach
złożonych, stosowanych w leczeniu wspomagającym (np. w czasie
zażywania silnych leków moczopędnych - furosemid). Potas bez recepty
(przy podaniu doustnym) dostępny jest wyłącznie w postaci leków
złożonych witaminowo - mineralnych.
SÓD (Na)
- w postaci jonów Na+ występuje przede wszystkim w płynach
ustrojowych,
natomiast w tkankach w małych ilościach. Występuje ponadto w
kościach.
Jest antagonistą jonów potasowych - K+. Sód odpowiada za gospodarkę
wodno -elektrolitową organizmu, jest składnikiem pompy sodowo -
potasowej,
która odpowiada za przepuszczalność błon komórkowych i przekazywanie
impulsów nerwowych. Poziom sodu w organizmie regulowany jest przez
nerki -
nadmiar sodu usuwany z moczem. Niedobór jonów sodowych występuje
w postaci: 1) hiponatremii (zatrucie wodne) - zatrzymanie wody w
organizmie
wywołane utratą sodu z ustroju, bądź 2) pozanerkowej utraty wody i
jonów
sodowych spowodowanych wymiotami, biegunkami bądź obfitymi potami.
Niedobór sodu objawia się brakiem łaknienia, zmęczeniem, biegunką
osłabieniem
mięśni, obniżeniem ciśnienia krwi i temperatury ciała, obrzękami,
skąpomoczem
i drgawkami. Głównymi źródłami sodu są: masło, sery, mięso, warzywa
- np.
selery, szpinak, buraki; jaja; wody mineralne. Jony sodowe są
składnikami wielu
leków występujących w postaci soli sodowych (dobrze rozpuszczalnych
w wodzie), np. benzoesanu, bromku, chlorku (sól fizjologiczna),
cytrynianu, fosforanu, fluorku, siarczanu i innych.
|