Różeniec górski to roślina o mięsistych liściach, osiągająca
wysokość
od 12 do 30 centymetrów, kwitnąca żółtymi kwiatami.
Występuje przede
wszystkim na obszarze bieguna polarnego, w wysokich
górach od Skandynawii
po Azję, zazwyczaj na płaskowyżach o
piaszczystej glebie, powyżej 3000 metrów
nad poziomem morza. W
Polsce rośnie na terenie parków narodowych w Sudetach,
Tatrach i
Bieszczadach. W warunkach uprawy różeniec gromadzi mniej
substancji
czynnych. Optymalny termin zbioru to 5 - 6 rok wegetacji.
Jego system korzenny składa się z grubego kłącza oraz grubych na
ok.
0,2 centymetra rozgałęzionych korzeni. Do produkcji suplementów
diety, leków, czy kosmetyków wykorzystuje się kłącze, jednak cały
system
korzenny zawiera także kilka innych korzystnych substancji.
Różeniec górski
zwany jest również złotym korzeniem lub też różanym
korzeniem. Po ścięciu
i wysuszeniu, jego kłącze i korzenie
wydzielają różany zapach.
Różeniec byt stosowany w medycynie tradycyjnej już od wielu wieków,
a nawet tysiącleci. Pierwsze wzmianki sięgają 77 roku przed naszą
erą. Został on uznany za lekarstwo
przez greckiego lekarza Dioscoridesa. Starożytni Rzymianie oraz Grecy stosowali go na
zmęczenie, a Wikingowie do poprawy wytrzymałości, podczas gdy
Eskimosi i Lapończycy żuli go z upodobania po długich polowaniach.
Różeniec ma wspaniałą tradycję - na Dalekim Wschodzie i Syberii. W
rejonach tych byt stosowany do wzmocnienia wytrzymałości, wydłużenia
długości życia, a także by wspomóc spłodzenie zdrowych dzieci. Byt
także stosowany w problemach gastrologicznych, płucnych i związanych
z układem nerwowym. Przez pewien czas uważano, że byt antidotum na
"czarną śmierć" (dżumę).
Skład jego wyciągów przez wiele wieków byt tajemnicą, a obszary
upraw znali tylko wtajemniczeni.
W 1961 roku Krilov - profesor Rosyjskiej Akademii Nauk -
przeprowadzi badania
w górach Ałtajskich. Odkrył, że złoty korzeń,
owiana tajemnicą roślina o cudownych właściwościach leczniczych,
jest tak naprawdę Różeńcem górskim. Po tym fakcie przeprowadził na
nim jeszcze bardziej szczegółowe badania z pomocą naukowo
uznanych
metod. Potwierdzono, że jego wyciąg wykazuje działanie adaptogenne
oraz wzmacnia organizm zarówno mentalnie, jak i fizycznie. W latach
60-tych
właściwości różeńca zostały wykorzystane w sowieckim
programie badań kosmicznych,
a on sam stał się jednym z głównych
substancji poprawiających kondycję astronautów.
Istnieje ok. 50 gatunków różeńca. Jego aktywne składniki można
podzielić na 6 grup: fenylopropanoidy, pochodne fenyloetanolu,
flawonoidy, monoterpeny, triterpeny i fenolokwasy. Spośród tych
grup, fenylopropanoidy (rozyna,
rosawidyna, rozaryna)
można znaleźć wyłącznie w gatunkach
różeńca. Jest to jeden z powodów
jego ogromnego znaczenia
biologicznego (1986, Kurkin i Dubichev).
Korzeń Różeńca górskiego
Badania aktywności farmakologicznej surowca prowadzono w modelach
in vitro i in vivo
oraz w warunkach klinicznych. Wykazały one działanie przeciwstresowe,
zmniejszające zniszczenia spowodowane hypoksją (niedotlenieniem),
przeciwutleniające, poprawiające funkcje seksualne, działanie
przeciwnowotworowe i immunostymulujące oraz wzmagające sprawność
fizyczną. Surowiec sklasyfikowano jako tzw. adaptogen - obok owoców
cytryńca chińskiego Schizandra chinensis oraz korzenia eleuterokoka
Eleutherococcus senticosus. Dotychczas jako klasyczny surowiec o
właściwościach adaptogennych wymieniano
korzeń żeń-szenia,
zwiększający koncentrację i wzmagający sprawność fizyczną.
Według niektórych autorów adaptogeny to substancje
pochodzenia
naturalnego, zwiększające zdolność organizmu
do przystosowywania się
do zmiennych warunków środowiska.
Adaptogen ma wpływ na nieswoistą odpowiedź organizmu, polegającą na
zwiększeniu odporności na stres wywołany czynnikami fizycznymi,
chemicznymi i biologicznymi.
Według tej definicji, "substancja
pochodzenia naturalnego", zwiększająca zdolność
adaptacji tylko do
jednego rodzaju "stresora", nie może być nazwana adaptogenem.
U osoby w pełni zdrowej i zaadaptowanej do stresu, adaptogen
wywoła
jedynie minimalny, pozytywny efekt. Pełnia jego działania
ujawni się
dopiero u osoby o obniżonej zdolności adaptacyjnej.
Definicja Israela Brekhama charakteryzuje adaptogeny jako
zwiększające
odporność organizmu na hypoksję (niski
poziom tlenu), wspomagające
układ naczyniowo-sercowy,
usuwające uczucie zmęczenia, dostosowujące
funkcje układu nerwowego
- wpływ pobudzający lub stymulujący i szereg innych
(działanie detoksykacyjne, wpływ na
funkcje wydzielnicze i procesy metaboliczne).
Różeniec górski - proszek
Małe i średnie dawki ekstraktu z różeńca górskiego stymulują
działanie norepinefryny (NE),
dopaminy (DA) i serotoniny.
Zwiększają działanie tych neuroprzekażników w mózgu poprzez wzrost
przenikalności przez barierę krew - mózg prekursorów noradrenaliny i
serotoniny.
Bogactwo naturalnych witamin, składników mineralnych i substancji
biologicznie
czynnych zapewnia unikalny, wielokierunkowy wpływ na
organizm. W badaniu
w którym w modelach zwierzęcych porównywano
aktywność surowców roślinnych
(różeńca
górskiego, żeń-szenia) oraz leków nootropowych Lucidrilu i
Nootropilu,
odnotowano dla obydwu surowców roślinnych poprawę
pamięci i procesów
uczenia się poprzez wzrost poziomu serotoniny w
korze czołowej mózgu.
Ekstrakt z różeńca ułatwia uwalnianie NE, 5-HT i DA, aktywując korę
mózgu
i układ limbiczny. W konsekwencji odnotowuje się poprawę
percepcji, procesów
myślenia, w tym analizowania, oceny sytuacji,
kalkulowania i planowania oraz pamięci
i uczenia się. W procesach
zapamiętywania biorą udział również inne systemy neuronalne, w tym
system cholinergiczny, poprzez acetylocholinę (Ach).
Uczestniczy on w mechanizmie funkcjonowania pamięci drogą szlaków
wstępujących z "magazynu" pamięci - układu limbicznego do różnych
części kory mózgu (odzyskiwanie
pamięci). Pogorszenie
pracy tych układów postępuje wraz z
wiekiem i powoduje utratę pamięci. Ekstrakt
z różeńca hamuje
blokowanie aktywności acetylocholiny w szlakach wstępujących,
chroniąc i usprawniając funkcje powyższych układów neuronalnych.
Działanie ochronne na system nerwowy przed wolnymi rodnikami
jest
związane z antyoksydacyjnymi właściwościami różeńca górskiego.
Stres powoduje pogorszenie pamięci. Różeniec, poprzez zwiększenie
wytrzymałości
na fizyczny i emocjonalny stres, wywiera pozytywny
wpływ na pamięć i procesy
poznawcze (zapamiętywanie
i uczenie się) - również w wyniku stymulacji wydzielania
noradrenaliny, dopaminy, serotoniny i acetylocholiny w systemach
neuronalnych.
Pozytywne efekty aktywności różeńca obserwowano na grupie pacjentów
z astenią i objawami nerwicy. W okresie kuracji od 10 dni do 4
miesięcy, przy
dawce ekstraktu 50 mg trzy razy dziennie, następował
spadek uczucia zmęczenia, osłabienia, drażliwości, poprawa
koncentracji i likwidacja bólu głowy oraz innych niekorzystnych
objawów wegetatywnych. Polepszenie zdrowia pacjentów
szacowano w
oparciu o testy psychologiczne i badania wydajności fizycznej.
Termin "neurastenia":
obejmujący różne formy astenii nerwowej - stanu, w którym uczuciu
zdenerwowania towarzyszy uczucie ekstremalnego zmęczenia -
wprowadzono do nomenklatury
medycznej w 1896 r. Kontrowersje wzbudza
pokrywanie się niektórych symptomów przypisywanych astenii z innymi
jednostkami chorobowymi, m.in. depresją, nerwicami
czy objawami
zespołu przewlekłego zmęczenia. Neurastenia jest zdefiniowana przez WHO w Międzynarodowej Identyfikacji Chorób (ICD-10)
jako stałe i trapiące uczucie wyczerpania po małym wysiłku umysłowym
lub stałe i trapiące uczucie zmęczenia po małym wysiłku fizycznym.
Towarzyszą jej bóle mięśni, zawroty głowy, zaburzenia snu, bóle
głowy, niezdolność do relaksu, drażliwość, niezdolność do czerpania
przyjemności.
Nie występują przy tym choroba narządowa, nerwice
lękowe.
W licznych badaniach wykazano, że ekstrakt z różeńca
(standaryzowany 3% rozawin
i 0,8-1% salidrozydu), w różnych dawkach
(150 mg 1-2 razy dziennie przez 2-3 tygodnie, 300 mg na dobę, 170
mg, 100 mg, 660 mg) chroni przed objawami astenii w okresach
zwiększonego wysiłku umysłowego, np. przed egzaminami, i wysiłku
fizycznego. Wskazano na wzrost ogólnie rozumianego lepszego
samopoczucia oraz sprawności intelektualnej w grupach badanych.
Zaobserwowano zwiększenie wydajności umysłowej, wytrzymałości
fizycznej, z jednoczesnym obniżeniem zmęczenia i stanów lękowych.
Depresja:
Różnica pomiędzy "złymi dniami", a depresją leży w intensywności
i
długości trwania ogólnego przygnębienia. W depresji, zmiany nastroju
objawiają się na kilka sposobów, a czas ich trwania jest
zróżnicowany.
Silne przygnębienie oraz poczucie winy mogą iść w parze z uczuciem
rezygnacji
i beznadziejności. Ludzie, znajdujący się w takim stanie,
są wyraźnie nastawieni pesymistycznie, brakuje im pewności siebie,
nie mogą się skupić, czasem są
niezdolni do podjęcia jakiejkolwiek
decyzji. Nie potrafią się cieszyć, nic ich nie
interesuje, a na
dodatek przez cały czas są zmęczeni. Popadają również w
skrajności
żywieniowe - albo jedzą zbyt dużo, albo zbyt mało. Mogą również
pojawić się zaburzenia snu, obniżenie seksualnego pożądania. Ogólny
nastrój
zależy również od pory dnia i roku - generalnie, najgorsze
samopoczucie występuje
rankiem i w okresie zimy. O tej porze roku
wiele osób popada w apatię - rodzaj przygnębienia, wywołanego
brakiem wystarczającej ilości promieni słonecznych. Dodatkowo,
brzydka pogoda nie zachęca nas do pozostawania na otwartym
powietrzu.
Aby zimową porą zachować równowagę życiową, należy
odpowiednio się odżywiać
i uprawiać regularnie sport. Czasami
jednak, zastosowanie się do powyższych
zaleceń może okazać się nie
wystarczające, ze względu na stres
codziennego życia oraz ciągłe
doświadczanie "złych dni".
Ale - to nie jest jeszcze depresja. Nie wolno jednak zapominać, że
jeśli tych
"złych dni" będzie zbyt dużo, może to negatywnie odbić
się na naszych wynikach
w pracy i relacjach z otoczeniem. W takiej
sytuacji, warto skorzystać z pomocy roślin adaptogennych, które
pomagają utrzymać organizm w stanie równowagi wewnętrznej,
a w
sytuacjach zwiększonego obciążenia mobilizują go do działania.
Rhodiolin,
dostępny w Polsce,
zawierający Różeniec górski jest bardzo skuteczną bronią.
Działanie kardioprotekcyjne:
różeńca obejmuje: ochronę serca przed czynnikami stresowymi
powodującymi
uszkodzenia (wolne rodniki) oraz obejmuje obniżenie
poziomu katecholamin (NE, DA)
i zmniejszenie ich wydzielania obok zmniejszenia poziomu cAMP w
mięśniu sercowym. Ponadto R. rosea aktywuje receptory u-opioidowe w
mięśniu sercowym, które w
modelach zwierzęcych chronią serce przed
arytmią. W warunkach stresu lub wysiłku fizycznego dochodzi do
wzmożonej pracy serca. Rhodiola rosea, usprawniając funkcjonowanie
układów parasympatycznego i sympatycznego, podczas
sytuacji
stresowej,
zwiększa rezerwy energetyczne mięśnia sercowego.
Działanie różeńca górskiego:
- Przywraca równowagę wewnętrzną organizmu
(homeostazę), zwiększając
jego odporność na choroby.
- Poprawia reakcję na stres, ułatwiając szybki
powrót do normy po
ustąpieniu czynników stresujących
- Działa kardioprotekcyjnie: zapobiega arytmiom serca,
zmniejsza
miejscowe niedokrwienie, reguluje ciśnienie krwi
- Wzmacnia system immunologiczny
- Pobudza witalność seksualną, jest pomocna w profilaktyce zaburzeń
seksualnych
- Chroni wątrobę przez szkodliwym wpływem
toksyn, zmniejsza skutki
uboczne działania leków
- Wykazuje silne działanie antyoksydacyjne
-Skutecznie zapobiega szkodom wyrządzonym przez wolne rodniki oraz
przyspiesza regenerację już powstałych zmian w materiale genetycznym
(DNA)
- Zwiększa wrażliwość komórek na insulinę, dzięki czemu
pozwala
utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi.
- Poprawia wydolność sportowców; wspomaga procesy anaboliczne,
umożliwia efektywne wykorzystywanie rezerw komórkowych
Przeciwwskazania:
Ekstrakt Rhodiola rosea charakteryzuje się bardzo niską
toksycznością.
W badaniu na szczurach wartość LD50 dla ekstraktu
wynosiła 3,36 mg/kg.
Dawka równoważna dla mężczyzny o wadze 70 kg
wynosiłaby 235 g, podczas
gdy dawki stosowane w lecznictwie wynoszą
przeciętnie 200-600 mg na dobę.
Wśród efektów ubocznych preparatów należy wymienić odczuwanie stanów
lękowych
oraz uczucie pobudzenia. Zalecane jest stosowanie
ekstraktów z surowca w porze
porannej oraz rozpoczynanie kuracji od
niskich dawek i stopniowe ich zwiększanie.
Pacjenci powinni
poinformować lekarza pierwszego kontaktu o przyjmowaniu
preparatów
zawierających ekstrakt z korzeni różeńca. Jakkolwiek nie wykazano
interakcji z innymi lekami, może wystąpić addycja działania z psychostymulantami.
Obserwując dynamiczny rozwój prac fitochemicznych, farmakologicznych
oraz technologicznych wydaje się, że surowiec zdobędzie dużą
popularność
jako łagodzący objawy stresu i wzmagający sprawność
umysłową.
|