Artykuł po
raz pierwszy w języku polskim ukazał się w dwumiesięczniku Nexus w
numerze 2 (2/1998).
Tytuł oryginalny: „The Bitter Truth About Artificial Sweeteners”,
Nexus (wydanie angielskie), vol. 2, nr 28.
Kontakt z redakcją: www.nexus.media.pl,
nexus@nexus.media.pl, tel. 85-6535511.
Artykuł do wydruku w formacie PDF:
LINK!
Aspartam to techniczna nazwa szeregu produktów, takich jak
NutraSweet, Equal, Spoonful czy EqualMeasure. Aspartam odkryto
przypadkiem w roku 1965, kiedy James Schlatter, chemik zatrudniony w
G.D. Searle Company, testował lek przeciwwrzodowy. Środek ten
dopuszczono do stosowania w suchych wyrobach spożywczych w roku
1981, a w napojach gazowanych w roku 1983. W rzeczywistości po raz
pierwszy dopuszczono go do stosowania w suchej żywności 26 lipca
1974 roku, jednak na skutek zastrzeżeń zgłoszonych przez neurologa
dra Johna W. Olneya oraz prawnika organizacji konsumenckiej Jamesa
Turnera w sierpniu tego samego roku oraz po sprawdzeniu procedury
badawczej zastosowanej w G.D. Searle, amerykański Urząd ds. Żywności
i Leków(1) 5 grudnia 1974 roku uchylił swoją zgodę. W roku 1985 firma G.D. Searle została nabyta przez koncern Monsanto, który wydzielił
następnie z siebie Searle Pharmaceuticals i NutraSweet jako
niezależne firmy.
Aspartam jest obecnie najniebezpieczniejszą substancją na rynku,
jaką dodaje się do żywności.
Aspartam jest przyczyną ponad 75 procent negatywnych reakcji na
występujące w żywności dodatki zgłaszanych do amerykańskiego Urzędu
ds. Żywności i Leków. Wiele z tych reakcji ma bardzo poważny
charakter, jak choćby napady apopleksji, a nawet śmierć, o czym w
lutym 1994 roku doniósł raport Departamentu Zdrowia i Opieki
Społecznej(2). Wśród 90 udokumentowanych symptomów wymienionych w
raporcie znajdują się między innymi: bóle głowy/migreny, zawroty
głowy, apopleksje, mdłości, drętwienie, skurcze mięśni, przybieranie
na wadze, wysypki, depresja, znużenie, rozdrażnienie, częstoskurcz,
bezsenność, zaburzenia wzroku, utrata słuchu, palpitacje serca,
trudności w oddychaniu, napady niepokoju, zaburzenia mowy, utrata
smaku, szum w uszach, zaburzenia pamięci i bóle stawów.
Zdaniem naukowców oraz lekarzy badających negatywne skutki
wywoływane przez aspartam, spożywanie tego środka może wywołać lub
zaostrzyć przebieg następujących chorób(3): nowotwory mózgu,
stwardnienie rozsiane, epilepsja, syndrom chronicznego zmęczenia,
choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, zaniki pamięci, chłoniak,
wady wrodzone, cukrzyca.
W skład aspartamu wchodzą trzy związki chemiczne: kwas asparaginowy,
fenyloalanina i metanol. Napisana przez Jamesa i Phyllis Balchów
książka Prescription for Nutritional Healing (Recepta na leczenie
żywnością) zalicza aspartam do kategorii „chemicznych trucizn”. Jak
się przekonamy, nie ma w tym krzty przesady.
KWAS ASPARAGINOWY (40% ASPARTAMU)
Dr Russell L. Blaylock, profesor neurochirurgii Uniwersytetu
Medycznego w Missisipi, opublikował ostatnio książkę opisującą
szczegółowo zniszczenia spowodowane spożywaniem nadmiernej ilości
kwasu asparaginowego z aspartamu. (99 procent glutaminianu sodu to
kwas glutaminowy. Zniszczenia, jakie on powoduje, są również
omówione w książce Blaylocka). Blaylock przytacza blisko 500
naukowych źródeł, aby wykazać, że nadmiar występujących w
żywności wolnych aminokwasów, takich jak kwas asparaginowy
czy glutaminowy, wywołuje szereg poważnych, chronicznych
zaburzeń neurologicznych oraz wiele innych niepokojących
symptomów(4).
JAK ASPARTAM (I GLUTAMINIAN) DOKONUJE ZNISZCZEŃ?
Asparaginian i glutaminian działają w mózgu jak neuroprzekaźniki
ułatwiając przepływ informacji z neuronu do neuronu. Nadmiar tych
substancji w mózgu prowadzi do śmierci pewnych neuronów, gdyż
umożliwia napływ zbyt dużej ilości wapnia do komórek. Nadmiar wapnia
prowadzi z kolei do powstawania zbyt dużej liczby wolnych rodników,
które zabijają komórki. Ponieważ nadmiar asparaginianu bądź
glutaminianu może doprowadzić do uszkodzeń komórek nerwowych,
substancje te nazywane są „toksynami pobudzającymi” - pobudzają
komórki nerwowe do śmierci.
Kwas asparaginowy należy do aminokwasów. Przyjęty w wolnej postaci
(nie związany z proteinami) znacznie podnosi poziom asparaginianu
oraz glutaminianu w osoczu krwi. Nadmiar asparaginianu i
glutaminianu w osoczu krwi występujący wkrótce po spożyciu aspartamu
albo produktów zawierających wolny kwas glutaminowy (prekursor
glutaminianowy) prowadzi do wytworzenia wysokiego poziomu tych
neuroprzekaźników w pewnych obszarach mózgu.
Dzieje się tak, kiedy bariera naczyniowo-mózgowa (BBB(5)), która
normalnie chroni mózg przed nadmiarem glutaminianu i asparaginianu,
podobnie jak przed toksynami, (1) nie została w pełni wykształcona w
dzieciństwie, (2) nie w pełni chroni wszystkie obszary mózgu, (3)
jest uszkodzona na skutek stale powtarzających się, niekorzystnych
warunków i (4) pozwala na pewien przeciek nadmiaru asparaginianu i
glutaminianu do mózgu, mimo iż jest w pełni sprawna.
Nadmiar glutaminianu i asparaginianu z wolna zaczyna niszczyć
neurony. Zdecydowana większość (ponad 75 %) komórek nerwowych w
określonym obszarze mózgu zostaje uśmiercona, zanim pojawią się
jakiekolwiek kliniczne objawy przewlekłej choroby. Do licznych
schorzeń, których występowanie w udowodniony sposób wiąże się z
uszkodzeniami wywołanymi przez długotrwałe oddziaływanie aminokwasu,
należą między innymi: stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe
boczne, utrata pamięci, zaburzenia hormonalne, utrata słuchu,
epilepsja, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, hipoglikemia,
otępienie towarzyszące AIDS, zmiany chorobowe mózgu i zaburzenia
neuroendokrynologiczne.
Toksyny pobudzające stanowią wielkie zagrożenie dla dzieci, kobiet w
ciąży, osób starszych oraz ludzi z przewlekłymi problemami
zdrowotnymi. Nawet Federacja Amerykańskich Towarzystw Biologii
Eksperymentalnej (FASEB), zazwyczaj naśladująca Urząd ds. Żywności i
Leków, stwierdziła ostatnio, że „jest rzeczą rozsądną, aby kobiety w
ciąży, niemowlęta i dzieci unikały dodatków zawierających kwas
L-glutaminowy. Istniejące dowody potencjalnej reakcji wydzielania
wewnętrznego, to jest podniesienie poziomu kortyzonu i prolaktyny, a
także zróżnicowane reakcje mężczyzn i kobiet, wskazują na powiązanie
neuroendokrynologiczne, toteż należy unikać podawania kwasu
L-glutaminowego kobietom w wieku rozrodczym, jak również osobom
cierpiącym na psychozę maniakalno-depresyjną”(6). Kwas asparaginowy z aspartamu wywiera na ciało takie same szkodliwe działanie, co kwas
glutaminowy.
W chwili obecnej trwają dyskusje nad mechanizmem reakcji na nadmiar
wolnego glutaminianu i asparaginianu. W raporcie skierowanym do FDA
(Urząd ds. Żywności i Leków) do takich reakcji zaliczono(7): bóle
głowy/migreny, mdłości, bóle brzucha, znużenie (blokada prawidłowego
napływu glukozy do mózgu), problemy ze snem, zaburzenia widzenia,
napady niepokoju, depresję i astmę.
Osoby cierpiące z powodu aspartamu często uskarżają się na utratę
pamięci. Jak na ironię, w roku 1987 G.D. Searle, producent aspartamu,
rozpoczął prace nad lekiem mającym zwalczyć utratę pamięci
wywoływaną przez uszkodzenia, których przyczyną są aminokwasy.
Blaylock jest jednym z wielu naukowców oraz lekarzy wyrażających
troskę z powodu zniszczeń wywoływanych przez pobudzające aminokwasy
trafiające do organizmu w wyniku spożycia aspartamu i MSG. Jednym
spośród licznego grona ekspertów, którzy wyrazili zaniepokojenie z
powodu uszkodzeń wywoływanych przez asparaginiany i glutaminiany,
jest specjalizująca się w projektowaniu badań dr psychologii
eksperymentalnej Adrienne Samuels. Kolejnym z nich jest dr John
Olney, profesor wydziału psychiatrii Szkoły Medycznej na
Uniwersytecie Waszyngtońskim, naukowiec i badacz w dziedzinie
neurologii, światowy autorytet w dziedzinie toksyn pobudzających. (W
roku 1971 poinformował Searle, że kwas asparaginowy spowodował
powstanie dziur w mózgu myszy). Do tej dwójki należy dodać także
Francisa J. Waickmana, doktora medycyny, laureata nagród Rinkela i
Formana, specjalisty w zakresie pediatrii, alergii oraz immunologii.
Inni naukowcy wyrażający podobne poglądy to doktor medycyny i
dyplomowany patolog sądowy John R. Hain oraz doktor medycyny,
członek Amerykańskiego Kolegium Lekarskiego i Kolegium Pulmonologii,
specjalista diabetyk, H.J. Roberts, który wybrany został przez
ogólnokrajowe czasopismo medyczne na „Najlepszego Lekarza w Stanach
Zjednoczonych”.
Do tej grupy dodać należy także Johna Samuelsa, który opracował
listę badań naukowych jednoznacznie wykazujących szkodliwość
spożywania nadmiernych ilości wolnego kwasu asparaginowego i
glutaminowego. Do tej długiej listy dodać można jeszcze wiele innych
nazwisk.
FENYLOALANINA (50% ASPARTAMU)
Fenyloalanina jest aminokwasem występującym normalnie w mózgu. Osoby
z genetycznym zaburzeniem (fenyloketonuria) nie mogą metabolizować
fenyloalaniny. Prowadzi to do niebezpiecznie wysokiego poziomu
fenyloalaniny w mózgu (niekiedy wręcz śmiertelnego).
Dowiedziono, że przyjmowanie aspartamu, zwłaszcza w połączeniu z
węglowodanami, może nadmiernie podnieść poziom fenyloalaniny w mózgu
nawet u osób nie cierpiących na fenyloketonurię. To wcale nie jest
teoria. Wiele osób, które na przestrzeni długiego czasu spożyły duże
ilości aspartamu i nie chorują na fenyloketonurię, mają podwyższony
poziom fenyloalaniny w krwi.
Podwyższony poziom fenyloalaniny w mózgu może spowodować
zmniejszenie ilości serotoniny, co z kolei prowadzi do zaburzeń
emocjonalnych, np. depresji. Wyniki badań potwierdzają, że poziom
fenyloalaniny we krwi uległ znacznemu podwyższeniu u ludzi, którzy
systematycznie używali aspartamu(8). Nawet jednokrotne użycie aspartamu powodowało wzrost poziomu fenyloalaniny w krwi.
Zeznając przed Kongresem Stanów Zjednoczonych, dr Louis J. Elsas
wykazał, że obecna w krwi fenyloalanina może koncentrować się w
pewnych rejonach mózgu i że jest szczególnie niebezpieczna dla
niemowląt oraz płodu. Zwrócił również uwagę na fakt, że
fenyloalanina jest znacznie lepiej metabolizowana przez gryzonie niż
ludzi(9).
Opis pewnego przypadku, w którym aspartam wywołał szczególnie wysoki
poziom fenyloalaniny, został ostatnio przedstawiony przez Wednesday
Journal w artykule zatytułowanym „Koszmar aspartamu”. John Cook
wypijał od 6 do 8 dietetycznych napojów dziennie. Po pewnym czasie
zaczęły go nękać zaniki pamięci oraz częste bóle głowy. Gdy w
dalszym ciągu korzystał z tych napojów, stan jego uległ pogorszeniu.
Doznawał raptownych zmian nastroju albo bez powodu wpadał nagle we
wściekłość. Choć nie chorował na fenyloketonurię, badania krwi
wykazały obecność fenyloalaniny w ilości 80 mg/dl. Doszło też do
uszkodzeń mózgu, który zaczął nieprawidłowo funkcjonować. Po
rezygnacji z zawierających aspartam napojów stan zdrowia Cooka uległ
radykalnej poprawie(10).
Jak wykazuje w swojej książce Baylock, wczesne pomiary odkładającej
się w mózgu fenyloalaniny skażone były błędem. Naukowcy, którzy
badali później określone rejony mózgu, a nie średni rozkład w nim
całym, spostrzegli znaczny wzrost poziomu fenyloalaniny. Szczególnie
widoczny jest on w podwzgórzu, rdzeniu przedłużonym i ciele
prążkowanym. Blaylock dochodzi do wniosku, że nagromadzenie w mózgu
nadmiernej ilości fenyloalaniny może wywołać schizofrenię bądź
sprawić, że człowiek staje się bardziej podatny na ataki apopleksji.
Tak więc w dłuższej perspektywie czasu nadmierne spożywanie
aspartamu może przyczynić się do wzrostu sprzedaży środków
przeciwdziałających zanikowi serotoniny, na przykład Prozacu oraz
leków przeciwko schizofrenii i apopleksji.
METANOL (ALKOHOL DRZEWNY - TRUCIZNA) (10% ASPARTAMU)
Metanol jest śmiertelną trucizną. Niektórzy mogą go pamiętać jako
truciznę, która wielu alkoholików doprowadziła do ślepoty bądź
śmierci. Metanol zostaje stopniowo uwolniony w jelicie cienkim, gdy
grupa metylowa aspartamu styka się z enzymem chymotrypsyną.
Wchłanianie metanolu przez organizm ulega znacznemu przyśpieszeniu,
kiedy spożywa się go w wolnej postaci. Wolny metanol powstaje z
aspartamu po podgrzaniu go do temperatury powyżej 30° C. Dochodzi do
tego, jeśli zawierający aspartam produkt jest niewłaściwie
przechowywany lub podgrzewany (np. wyroby „spożywcze” Jello).
Metanol rozkłada się w organizmie na kwas mrówkowy oraz formaldehyd.
Formaldehyd jest śmiertelnie niebezpieczną neurotoksyną. W swojej
ocenie metanolu Agencja Ochrony Środowiska stwierdza, że jest on
„uznawany za truciznę o działaniu kumulacyjnym z uwagi na niewielki
stopień wydalania po spożyciu. W organizmie utlenia się do
formaldehydu i kwasu mrówkowego. Obie te substancje są toksyczne”.
Maksymalna dawka dopuszczalna do spożycia wynosi 7,8 mg/dzień. Litr
słodzonego aspartamem napoju zawiera około 56 mg metanolu. Zagorzali
konsumenci zawierających aspartam produktów potrafią spożyć do 250
mg metanolu dziennie, czyli 32 razy więcej niż opracowany przez
Agencję Ochrony Środowiska limit(11).
Do objawów zatrucia metanolem należy zaliczyć bóle i zawroty głowy,
buczenie w uszach, mdłości, zaburzenia trawienno-jelitowe,
osłabienie, dreszcze, zaniki pamięci, drętwotę i bóle kończyn,
zaburzenia zachowania oraz zapalenie nerwów. Najbardziej znane
symptomy zatrucia metanolem to problemy ze wzrokiem, obejmujące
między innymi zamglenie obrazu, postępujące zawężenie pola widzenia
i ciemność, uszkodzenia siatkówki i w końcu ślepotę. Formaldehyd
jest znanym czynnikiem rakotwórczym, niszczy siatkówkę, wpływa na
replikację DNA i powoduje wady płodu(12)
Z braku kilku enzymów ludzie są o wiele bardziej wrażliwi na
toksyczne oddziaływanie metanolu niż zwierzęta. Z tego też powodu
testy aspartamu bądź metanolu dokonywane na zwierzętach nie w pełni
oddają zagrażające ludziom niebezpieczeństwo. Dr Woodrow C. Monte,
dyrektor Laboratorium Żywności i Żywienia na Uniwersytecie Stanowym
w Arizonie, oświadczył: „Nie istnieją badania ludzi i ssaków
pozwalające ocenić możliwe mutagenne, teratogenne czy kancerogenne
efekty przewlekłego spożywania alkoholu metylowego”(13).
Nie wyjaśniona do końca kwestia bezpieczeństwa przy spożywaniu
aspartamu tak bardzo nie dawała mu spokoju, że wystąpił z
oskarżeniem przeciwko Urzędowi ds. Żywności i Leków, domagając się
przesłuchania w tej sprawie. Zwrócił się do niego o „wstrzymanie się
z akceptacją napojów, dopóki nie poznamy odpowiedzi na te ważne
pytania. To nie w porządku, że składacie cały ciężar dowodu na
barkach kilku osób, które ta sprawa obchodzi, ale których możliwości
finansowe są ograniczone. Musicie pamiętać, że jesteście ostatnim
szańcem obrony amerykańskiego społeczeństwa. Kiedy dopuścicie [aspartam]
do stosowania, ja i moi koledzy nie będziemy mogli nic zrobić, aby
odwrócić bieg rzeczy. Aspartam dołączy wówczas do sacharyny,
związków siarki i Bóg jeden wie, ilu jeszcze innych wątpliwych
substancji wynalezionych na szkodę człowieka i wprowadzonych do
powszechnego użytku za zgodą rządu”(14).
Wkrótce potem komisarz Urzędu
ds. Żywności i Leków, Arthur Hull Hayes jr. zaakceptował stosowanie
aspartamu w napojach gazowanych, a następnie przeszedł do pracy w
G.D. Searle w pionie public relations(15).
Niektóre soki owocowe oraz napoje alkoholowe zawierają niewielkie
ilości metanolu. Należy jednak pamiętać, że metanol nigdy nie
występuje w odosobnieniu. W każdym przypadku obecny jest również
etanol, zazwyczaj w znacznie większej ilości. Etanol spełnia u ludzi
rolę odtrutki na toksyczne działanie metanolu(16).
Oddziały uczestniczące w operacji Pustynna Burza zostały „uraczone”
ogromnymi ilościami słodzonych aspartamem napojów, które w słońcu
Arabii Saudyjskiej ogrzewały się powyżej 30° C. Wielu żołnierzy
wróciło do domu z licznymi zaburzeniami przypominającymi objawy
zatrucia formaldehydem. Mógł się do tego przyczynić wolny metanol
pochodzący z napojów słodzonych aspartamem. Inne substancje
powstające z rozpadu aspartamu, jak choćby (omówiona poniżej) DKP(17),
również mogły mieć swój udział w powstaniu tego schorzenia.
Podejmując w roku 1993 decyzję, którą można określić jedynie jako
nieodpowiedzialną, Urząd ds. Żywności i Leków zaaprobował aspartam
jako składnik wielu produktów spożywczych, które są zawsze
podgrzewane powyżej 30° C.
DWUKETOPIPERAZYNA (DKP)
DKP jest produktem ubocznym metabolizmu aspartamu i ma swój udział w
powstawaniu nowotworów mózgu. Dr Olney zauważył, że DKP łącząc się w
jelicie z grupą nitrozylową tworzy związek podobny do
N-nitrozylomocznika, substancji bardzo silnie stymulującej rozwój
nowotworów mózgu. Niektórzy autorzy utrzymują, iż DKP powstaje po
spożyciu aspartamu. Nie jestem pewien, czy jest to podejście
prawidłowe. Z całą pewnością wiadomo natomiast, że DKP tworzy się w
płynnych produktach z zawartością aspartamu podczas ich długiego
przechowywania (patrz poniższa tabela).
(kliknij na obrazek aby go powiększyć)
Firma G.D. Searle testowała na zwierzętach bezpieczeństwo DKP.
Urząd ds. Żywności i Leków odkrył liczne błędy w
przeprowadzanych eksperymentach, w tym „błędy maszynowe,
pomieszanie zwierząt, niepodawanie doświadczalnym zwierzętom
leków, które powinny były otrzymać, oraz utratę
patologicznych okazów z powodu niewłaściwego traktowania”(18). Te wadliwe procedury laboratoryjne mogą tłumaczyć,
dlaczego zarówno zwierzęta poddawane testom, jak i kontrolne miały
szesnastokrotnie więcej nowotworów mózgu niż należałoby oczekiwać po
eksperymentach tej długości.
Jak na ironię, wkrótce po tym, jak te błędy w doświadczeniach wyszły
na jaw, FDA oparł się na wskazówkach G.D. Searle przy opracowywaniu
norm pracy w laboratorium przeznaczonym dla przemysłu(19).
Zeznając przed Senatem Stanów Zjednoczonych, toksykolog FDA, dr
Jacqueline Verrett wskazała DKP również jako przyczynę polipa macicy
oraz zmian poziomu cholesterolu we krwi(20).
SCHORZENIA WYWOŁYWANE PRZEZ ASPARTAM
Składowe aspartamu mogą wywoływać szereg różnych chorób. Niektóre z
nich rozwijają się stopniowo, inne dają o sobie znać natychmiast, i
to w sposób gwałtowny.
Ogromna liczba ludzi cierpi z powodu objawów wywoływanych przez
aspartam, nie rozumiejąc, dlaczego żadne zioła czy pigułki nie
przynoszą im ulgi. Część spożywających aspartam osób nie odczuwa
początkowo żadnych skutków, ale po pewnym czasie nawet i one
zaczynają narzekać z powodu zniszczeń wywołanych przez długotrwałe
działanie pobudzających aminokwasów, fenyloalaniny, metanolu i DKP.
Spośród mnóstwa schorzeń, do szczególnie poważnych zaliczam:
Wady wrodzone
Dr Diana Dow Edwards przeprowadziła sponsorowane przez Monsanto
badania nad możliwością powstawania wad wrodzonych na skutek
spożywania aspartamu. Po uzyskaniu wstępnych danych potwierdzających
niszczące działanie aspartamu, finansowanie dalszych badań zostało
przerwane. Genetyk pediatra z Uniwersytetu Emory potwierdził, że
aspartam powoduje wady wrodzone(21).
W książce While Waiting: A Prenatal Guidebook (W oczekiwaniu -
poradnik przedurodzeniowy) George’a R. Verrilliego i Anne Marie
Mueser znajduje się stwierdzenie, że aspartam podejrzewany jest o
wywoływanie uszkodzeń mózgu u wrażliwych osób. Również płód może być
narażony na wystąpienie takich efektów. Niektórzy badacze sugerują,
że duże dawki aspartamu mogą powodować różne problemy, od zawrotów
głowy i drobnych zmian w mózgu po niedorozwój umysłowy.
Rak (rak mózgu)
W roku 1981 Satya Dubey, statystyk z FDA, stwierdził, że dane na
temat wywoływania raka mózgu przez aspartam są tak niepokojące, że
nie może akceptować dopuszczenia NutraSweetu do spożycia(22). W
dwuletnich badaniach przeprowadzonych przez producenta aspartamu, u
dwunastu spośród 320 szczurów otrzymujących normalne pożywienie z
dodatkiem aspartamu rozwinęły się guzy mózgu, podczas gdy w grupie
zwierząt kontrolnych nie pojawiły się one ani razu. Pięć z owych
dwunastu guzów rozwinęło się u szczurów otrzymujących małe dawki
aspartamu(23). Akceptacja aspartamu stanowi naruszenie Poprawki
Delaneya mającej zapobiegać obecności substancji rakotwórczych,
takich jak metanol (formaldehyd) i DKP, w naszej żywności. Dr Adrian
Gross, nieżyjący już toksykolog z FDA, zeznał przed Kongresem Stanów
Zjednoczonych, że aspartam może powodować guzy mózgu. Z tego powodu
FDA nie miał prawa ustalać dopuszczalnej dziennej dawki na
jakimkolwiek poziomie. W swoich zeznaniach stwierdził, że badania
przeprowadzone w firmie Searle były „w znacznej mierze
niewiarygodne” oraz że „przynajmniej jeden z tych testów wykazał
ponad wszelką wątpliwość, że aspartam może wywoływać guzy mózgu u
zwierząt doświadczalnych...” Swoje wystąpienie zakończył pytaniem:
„Skąd bierze się wyraźna niechęć FDA do zastosowania wobec tego
spożywczego dodatku tak zwanej Poprawki Delaneya do Ustawy o
Żywności, Lekach i Kosmetykach?... Jeśli sam FDA narusza prawo, kto
ma chronić zdrowie społeczeństwa?(24)”
W połowie lat siedemdziesiątych odkryto, że producent aspartamu na
kilka sposobów fałszował wyniki badań. Jedna z oszukańczych technik
polegała na wycinaniu guzów doświadczalnym zwierzętom i ponownym
włączaniu ich do eksperymentu. W innym przypadku padłe zwierzęta
wymieniano w sprawozdaniu wśród osobników, które przeżyły
eksperyment. Należy zatem przyjąć, że dane dotyczące guzów mózgu są
w rzeczywistości jeszcze gorsze, niż to przedstawiano. Ponadto były
pracownik producenta aspartamu, Raymond Schroeder, poinformował 13
lipca 1977 roku FDA, iż cząsteczki DKP były tak duże, że szczury
mogły odróżniać je od zwykłego pożywienia(25).
Co ciekawe, liczba przypadków guza mózgu u osób powyżej 65 roku
życia między rokiem 1973 a 1990 zwiększyła się o 67 procent. Liczba
nowotworów mózgu we wszystkich grupach wiekowych wzrosła o 10
procent. Największy wzrost miał miejsce w latach 1985-1987(26).
W swojej książce Aspartame (Nutra Sweet): Is It Safe? (Aspartam (NutraSweet)
- czy to jest bezpieczne?) Roberts udowadnia, że aspartam może
spowodować szczególnie niebezpieczną odmianę raka - pierwotnego
chłoniaka mózgu.
Cukrzyca
Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne(27) zaleca tę chemiczną
truciznę osobom chorym na cukrzycę. Według H.J. Robertsa,
specjalisty w dziedzinie diabetyki, członka ADA i autorytetu w
dziedzinie sztucznych słodzików, aspartam:
1) przyśpiesza wystąpienie klinicznych objawów cukrzycy,
2) pogarsza możliwość kontrolowania choroby u pacjentów
przyjmujących insulinę i leki doustne,
3) wzmaga towarzyszące cukrzycy powikłania, takie jak retynopatia,
zaćma, neuropatia i gastropareza,
4) powoduje drgawki.
W oświadczeniu poświęconym używaniu produktów zawierających aspartam
przez osoby z cukrzycą oraz hipoglikemią, Roberts stwierdził:
„Niestety, wielu moich pacjentów, jak również tych, którzy
przychodzili do mnie na konsultacje, miało poważne komplikacje
metaboliczne, neurologiczne i inne, które przypisać można wyłącznie
używaniu produktów zawierających aspartam. Przejawiało się to utratą
kontroli nad cukrzycą, wzmożeniem hipoglikemii, wystąpieniem
domniemanych «reakcji na insulinę» (w tym również drgawek) będących
w istocie reakcją na aspartam oraz przyśpieszeniem, pogorszeniem
bądź symulacją powikłań diabetologicznych (zwłaszcza upośledzenia
widzenia i neuropatii), a także gwałtownym ustąpieniem tych objawów
po rezygnacji z aspartamu i szybkim powrocie problemów z chwilą, gdy
pacjent świadomie lub nie ponownie sięgał po produkty zawierające
aspartam”.
I dalej dodaje:
„Ubolewam, że inni lekarze i ADA nie biorą pod uwagę tych
powtarzających się ustaleń opisanych w moich z gruntu neutralnych
publikacjach i nie ostrzegają pacjentów oraz konsumentów”.
Blaylock stwierdził, że pobudzające toksyny, takie jak te
występujące w aspartamie, mogą przyśpieszyć rozwój cukrzycy u osób
genetycznie podatnych na tę chorobę(28).
Zaburzenia emocjonalne
Niezależne badania efektów, jakie aspartam wywołuje u osób z
zaburzeniami nastroju, przeprowadził ostatnio dr Ralph G. Walton.
Ponieważ jego praca nie była finansowana/kontrolowana przez
producentów aspartamu, NutraSweet Company odmówiła mu sprzedaży tego
środka. Walton był zmuszony zaopatrzyć się w aspartam gdzie indziej.
Doświadczenia wykazały znaczny wzrost poważnych symptomów u osób
spożywających aspartam. Ponieważ niektóre objawy okazały się bardzo
ciężkie, Institutional Review Board musiała przerwać dalsze badania.
Trzech spośród uczestników powiedziało, że ulegli „zatruciu”
aspartamem.
Walton skonkludował to,
mówiąc, że „osoby z zaburzeniami nastroju są szczególnie
wrażliwe na ten sztuczny słodzik i tego rodzaju ludziom
należy odradzać jego używanie”(29). Świadom tego, że eksperymentu nie
można powtórzyć z powodu zagrożenia, jakie stwarza dla uczestników, Walton oznajmił ostatnio:
„Wiem, że aspartam wywołuje apopleksję. Jestem też przekonany, że
powoduje zmiany zachowania. Bardzo mnie złości, że ta substancja
znajduje się na rynku. Osobiście poddaję w wątpliwość wiarygodność
wszelkich badań finansowanych przez NutraSweet”(30).
Istnieją liczne relacje przypadków stwierdzenia niskiego poziomu
serotoniny w mózgu, depresji oraz innych zaburzeń emocjonalnych,
których wystąpienie łączono z aspartamem i które często ustępowały
po zaprzestaniu używaniu tego środka. Badacze wskazują, że
podwyższony poziom fenyloalaniny w mózgu, występujący u chorych na
fenyloketonurię, prowadzi do spadku poziomu neuroprzekaźnika
serotoniny, co pociąga za sobą szereg zaburzeń emocjonalnych.
Zeznając przed Senatem Stanów Zjednoczonych, dr William M. Pardridge
z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles (UCLA) stwierdził, że
picie przez młodzież czterech szesnastouncjowych (ok. 0,5 l) butelek
dietetycznych napojów gazowanych dziennie prowadzi do dużego wzrostu
poziomu fenyloalaniny.
Epilepsja/apopleksja
Liczba spowodowanych przez aspartam ataków jest duża i stale rośnie,
a tymczasem Fundacja Epilepsji promuje aspartam jako bezpieczny
środek. W Massachusetts Institute of Technology przebadano 80 osób,
które doznały ataku po spożyciu aspartamu. Community Nutrition
Institute doszedł do następujących wniosków:
„Tych osiemdziesiąt przypadków pasuje do opracowanej przez FDA
definicji zagrożenia zdrowia publicznego, co wymaga od FDA szybkiego
usunięcia produktu z rynku”.
Zarówno magazyn sił powietrznych Flying Safety, jak i pismo
marynarki wojennej Navy Physiology opublikowały artykuły
ostrzegające przed wieloma zagrożeniami związanymi z aspartamem, w
tym przed szkodliwymi efektami kumulatywnymi metanolu oraz
zwiększonym ryzykiem powstania wad wrodzonych. W tych artykułach
jest także mowa o tym, że aspartam może zwiększać podatność pilotów
na ataki apopleksji i zawroty głowy(31).
Dwadzieścia artykułów przestrzegających przed spożywaniem aspartamu
podczas lotu ukazało się również w National Business Aircraft
Association Digest (1993), Aviation Medical Bulletin (1988), The
Aviation Consumer (1988), Canadian General Aviation News (1990),
Pacific Flyer (1988), General Aviation News (1989), Aviation Safety
Digest (1989) oraz Plane & Pilot (1990). Ulotka przestrzegająca
przed aspartamem była również rozpowszechniana podczas 57 dorocznego
zjazdu Aerospace Medical Association (Gaffney, 1986).
Ostatnio uruchomiono gorącą linię dla pilotów cierpiących na ostre
dolegliwości po spożyciu aspartamu. Przeszło sześciuset pilotów
zameldowało o swoich symptomach, wśród których były nawet ataki
padaczki w kabinie samolotu wywołane przez aspartam(32).
Oryginalne badania aspartamu przeprowadził w roku 1969 niezależny
naukowiec, dr Harry Waisman. Studiował on wpływ aspartamu na
niemowlęta naczelnych. Z grupy siedmiu małp jedna zmarła po 300
dniach, a pięć innych miało ataki padaczki. Te negatywne odkrycia
nie zostały oczywiście przedstawione FDA w trakcie procesu
zatwierdzania aspartamu(33).
ASPARTAM MOŻNA ZNALEŹĆ W:
błyskawicznych daniach śniadaniowych, miętowych odświeżaczach
oddechu, płatkach, gumie do żucia bez cukru, rozpuszczalnym kakao,
napojach kawowych, mrożonych deserach, galaretkach, napojach
owocowych, środkach przeczyszczających, multiwitaminach, napojach
mlecznych, lekach, drinkach, słodzikach, napojach z herbatą,
rozpuszczalnej kawie i herbacie, polewach, jogurcie etc.
DLACZEGO O TYM NIE SŁYSZYMY?
Powody, dla których wielu ludzi nie słyszy o poważnych reakcjach
organizmu na aspartam, można podzielić na dwie zasadnicze grupy:
1) Brak świadomości społecznej. O wywołanych przez aspartam
chorobach nie pisze się w gazetach, ponieważ nie przyciągają one
uwagi opinii publicznej jak na przykład katastrofy lotnicze. Dzieje
się tak dlatego, że przypadki takie występują pojedynczo w tysiącu
różnych miejsc na terenie Stanów Zjednoczonych.
2) Większość ludzi nie kojarzy dostrzeżonych u siebie objawów z
długotrwałym spożywaniem aspartamu. Osoby, które uśmierciły znaczny
procent swoich komórek mózgowych, co doprowadziło następnie do
powstania przewlekłej choroby, nie są w stanie powiązać takich
dolegliwości ze spożywaniem aspartamu. Sposób, w jaki aspartam
został dopuszczony do stosowania, stanowi doskonałą lekcję tego, jak
chemiczne i farmaceutyczne firmy potrafią manipulować rządowymi
agencjami w rodzaju FDA, „łapówkarskimi” organizacjami pokroju
American Dietetic Association(34), a także oddziaływać na społeczność
naukową za pomocą wadliwych czy wręcz oszukańczych badań
sponsorowanych przez producentów aspartamu.
Erik Millstone, badacz z Science Policy Research Unit na
Uniwersytecie w Sussex, zgromadził tysiące stron dowodów, w tym
niektóre na podstawie Ustawy o Wolności Informacji(35),
potwierdzających, że:
1. Laboratoryjne testy fałszowano, a zagrożenia ukrywano.
2. Zwierzętom usuwano guzy, a sztuki padłe „ożywały” w
laboratoryjnych rejestrach.
3. Do FDA trafiały fałszywe bądź wprowadzające w błąd oświadczenia.
4. Dwaj prawnicy, którym powierzono zadanie przygotowania oskarżenia
o oszustwo przeciwko producentowi aspartamu, dogadali się z jego
firmą prawniczą, pozwalając, aby zadziałał przepis o przedawnieniu.
5. Szef FDA zlekceważył sprzeciwy własnej rady naukowej. Wkrótce po
podjęciu tej decyzji objął posadę w Burson-Marsteller, firmie
dbającej o public relations G.D. Searle.
Publiczna Rada Kontroli(36) (PBoI) powstała w roku 1980. W jej skład
weszło trzech naukowców, którzy rozpatrywali protesty Olneya i
Turnera przeciwko akceptacji aspartamu. Rada jednogłośnie
wypowiedziała się przeciwko dopuszczeniu aspartamu. Tymczasem szef
FDA, dr Arthur Hull Hayes jr. powołał pięcioosobową Komisję Naukową,
która miała sprawdzić ustalenia PBoI. Kiedy stało się jasne, że
Komisja podtrzyma decyzję PBoI stosunkiem głosów 3 do 2, do jej
składu dodano jeszcze jedną osobę, przez co głosowanie nie
przyniosło rozstrzygnięcia. Dało to szefowi FDA sposobność
przechylenia głosowania na swoją korzyść i wydanie w roku 1981 zgody
na stosowanie aspartamu w wyrobach suchych.
Dr Jacqueline Verrett, przełożona wydziału naukowego w Biurze
Żywności FDA, poddała kontroli skład zespołu utworzonego w sierpniu
1977 w celu przeanalizowania Raportu Bresslera (dotyczącego nadużyć,
jakich dopuszczono się w G.D. Searle podczas poprzedzających
aprobatę testów) i powiedziała:
„Było całkiem oczywiste, że gdzieś po drodze urzędnicy próbowali
ukryć prawdę”.
W roku 1987 Verrett zeznawała przed Senatem Stanów Zjednoczonych,
stwierdzając wówczas, że eksperymenty prowadzone przez G.D. Searle
okazały się „katastrofą. Oświadczyła, że jej zespół został
poinstruowany, aby nie wypowiadał jakichkolwiek komentarzy ani nie
przejmował się wartością wyników doświadczeń. Wyjaśniła też, że na
pytania dotyczące wad wrodzonych nie uzyskała odpowiedzi. W dalszym
ciągu swojej wypowiedzi zwróciła uwagę na fakt, że dowiedziono
wpływu DKP na powstawanie polipów macicy i zmianę poziomu
cholesterolu we krwi, a także na to, że podwyższanie
temperatury produktu prowadzi do wzmożonego wytwarzania DKP(37).
OBROTOWE DRZWI
FDA i producenci aspartamu na długie lata wprawili w ruch obrotowe
drzwi zatrudnienia. Oprócz szefa FDA i dwóch prawników, którzy
objęli stanowiska w firmach powiązanych z G.D. Searle, także
czterech innych urzędników FDA uczestniczących w procesie
aprobowania aspartamu w latach 1979-1982 otrzymało posady w
przedsiębiorstwach współpracujących z NutraSweet. Byli to Zastępca
Komisarza FDA, Specjalny Asystent Komisarza FDA, Dyrektor Biura
Żywności i Toksykologii oraz prawnik uczestniczący w pracach
Publicznej Rady Kontroli (PBoI)(38).
Ważne jest, abyśmy uświadomili sobie, że podobne praktyki stosowane
są od dziesięcioleci. Townsend Letter for Doctors (nr 11, 1992)
ujawnił, że 37 spośród 49 czołowych postaci FDA po opuszczeniu
macierzystej jednostki podjęło pracę w firmach, które przedtem
kontrolowały. Ponadto 150 urzędników FDA posiada akcje firm
farmaceutycznych, których produkty podlegały kontroli FDA. Wiele
organizacji oraz uczelni otrzymuje znaczne kwoty od firm powiązanych
z NutraSweet Association, grupą firm promujących używanie aspartamu.
W styczniu 1993 roku Amerykańskie Towarzystwo Dietetyczne otrzymało
75 000 dolarów dotacji od Nutra-Sweet Company. Amerykańskie
Towarzystwo Dietetyczne oświadczyło, że NutraSweet Company pisze
wydawane przez nie broszury(39).
Także wiele innych „niezależnych” organizacji oraz badaczy uzyskuje
wielkie sumy pieniędzy od producentów aspartamu. Amerykańskie
Towarzystwo Diabetologiczne otrzymało pokaźne środki od NutraSweet,
między innymi na prowadzenie szkoły kucharskiej w Chicago (zapewne
po to, aby nauczyć diabetyków gotowania z użyciem NutraSweet).
Pewien badacz z Nowej Anglii, który kiedyś wskazywał
niebezpieczeństwa płynące ze stosowania aspartamu, jest dzisiaj
konsultantem Monsanto. Inny badacz z południowego zachodu USA
zajmował się zagrożeniami płodu ze strony aspartamu. Dociekliwy
reporter odkrył, że nakazano mu trzymać język za zębami, o ile nie
chce stracić dużego stypendium od producenta dietetycznej coli
wchodzącego w skład NutraSweet Association.
Co robi FDA, aby ochronić konsumenta przed niebezpieczeństwem
aspartamu? Zupełnie nic!
W roku 1992 FDA zezwoliła na stosowanie aspartamu w napojach
zaprawianych słodem, płatkach śniadaniowych, zimnych deserach i
nadzieniach. W roku 1993 zezwoliła na dodawanie aspartamu do
miękkich i twardych cukierków, napojów bezalkoholowych, herbat,
soków owocowych oraz koncentratów, wyrobów piekarniczych, wszelkiego
rodzaju polew, lukrów i nadzień do tych wyrobów.
W roku 1991 zakazała z kolei importu stewii. Proszku z tych liści
używano od stuleci jako alternatywnego słodzika. Jest on stosowany
szeroko w Japonii, gdzie nie wywołuje jakichkolwiek efektów
ubocznych. Naukowcy badający stewię twierdzą, że jest ona zupełnie
niegroźna dla ludzi, o czym dobrze wiadomo w wielu częściach świata,
gdzie nie jest ona zabroniona. Wszyscy ludzie, z którymi rozmawiałem
na ten temat, są przekonani, że zakaz stosowania stewii wprowadzono
po to, aby wyprzeć ten produkt z amerykańskiego rynku i otworzyć
drogę do wzrostu sprzedaży aspartamu(40).
Co robi amerykański Kongres, żeby uchronić konsumenta przed groźbą
aspartamu? Absolutnie nic!
Spożycie aspartamu stwarza problemy nie tylko w USA. Środek ten jest
sprzedawany w przeszło siedemdziesięciu krajach świata(41).
Mówiono mi, że aspartam można znaleźć nawet w produktach, na
etykiecie których nie jest on wyszczególniony. Szczególną ostrożność
należy zachować wobec leków i środków uzupełniających. Uzyskałem
informacje, że nawet tak znani producenci jak Twinlabs dodają do
swoich wyrobów aspartam.
Przytoczone przeze mnie informacje stanowią zaledwie wierzchołek
góry lodowej. Na wypadek gdyby czytelnik chciał dowiedzieć się
czegoś więcej, podaję poniżej listę materiałów źródłowych.
Przełożył Mirosław Kościuk
Przypisy:
1. Food and Drug Administration; w skrócie FDA. - Przyp. red.
2. Department of Health and Human Services, „Report on All Adverse
Reactions in the Adverse Reaction Monitoring System” („Raport na
temat wszystkich reakcji ubocznych w Systemie Monitorowania Reakcji
Ubocznych”), 25 i 28 lutego 1994 roku.
3. Sporządzony przez grupę naukowców, lekarzy i specjalistów od
sztucznych słodzików, której celem jest ostrzeganie ludzi przed aspartamem.
4. Dr Russell Baylock, Excitotoxins: The Taste That Kills
(Pobudzające toksyny - smak, który zabija).
5. Blood-brain barrier.
6. Life Science Research Office, Safety of Amino Acids
(Bezpieczeństwo aminokwasów), FASEB, Kontrakt FDA nr 223-88-2124,
Zlecenie nr 8.
7. FDA Adverse Monitoring System (System Monitorowania Reakcji
Ubocznych Urzędu ds. Żywności i Leków).
8. Wurtman & Walker, „Dietary Phenylalanine and Brain Function” („Fenyloalanina
i funcjonowanie mózgu”), Proceedings of the First International
Meeting on Dietary Phenylalanine and Brain Function (Biuletyn
Pierwszego Międzynarodowego Kongresu Poświęconego Fenyloalaninie i
Funkcjonowaniu Mózgu), Waszyngton, DC, USA, 8 maja 1987.
9. Hearing Before the Committee on Labor and Human Resources, First
Session on Examining the Health and Safety Concerns of NutraSweet [aspartame]
(Przesłuchanie przed Komisją ds. Pracy i Ludzkich Zasobów, Pierwsze
posiedzenie poświęcone sprawie zagrożeń zdrowia wynikających ze
spożywania NutraSweetu [aspartamu]), Senat Stanów Zjednoczonych.
10. Przypadek Johna Cooka opisany w: Barbara Mullarkey, „How Safe Is
Your Artificial Sweetener?” („Jak bezpieczny jest twój sztuczny
słodzik?”), Informed Consent, wrzesień-październik 1994.
11. Dr Woodrow C. Monte, „Aspartame: Methanol and the Public Health”
(„Aspartam - metanol i publiczne zdrowie”), Journal of Applied
Nutrition, 36(1):42-53.
12. US Court of Appeals for the Distict of Columbia Circuit, nr
84-1153, Community Nutrition Institute and Dr. Woodrow Monte v. Dr.
Mark Novitch, Acting Commissioner, US FDA (Instytut Żywienia
Ludności i dr Woodrow Monte kontra dr Mark Novitch, komisarz
wykonawczy FDA), 24 września 1985.
13. Barbara Mullarkey, „Aspartame Time Line”, Informed Consent,
maj-czerwiec 1994.
14. US Court of Appeals for the Distict of Columbia Circuit, nr
84-1153, Community Nutrition Institute and Dr. Woodrow Monte v. Dr.
Mark Novitch, Acting Commissioner, US FDA (Instytut Żywienia
Ludności i dr Woodrow Monte kontra dr Mark Novitch, komisarz
wykonawczy FDA), 24 września 1985.
15. Barbara Mullarkey, „Aspartame Time Line”, Informed Consent,
maj-czerwiec 1994.
16. Dr Woodrow C. Monte, „Aspartame: Methanol and the Public Health”
(„Aspartam - metanol i publiczne zdrowie”), Journal of Applied
Nutrition, 36(1):42-53.
17. Skrót od Diketopiperazyne (dwuketopiperazyna).
18. FDA Searle Investigation Task Force, „Final Report of
Investigation of G.D. Searle Company” („Raport końcowy z badania
spółki G.D. Searle”), 24 marca 1976.
19. Barbara Mullarkey, „Aspartame Time Line”, Informed Consent,
maj-czerwiec 1994.
20. Zeznanie dr Jacqueline Verrett, toksykologa FDA, przed senacką
Komisją ds. Pracy i Ludzkich Zasobów, 3 listopada 1987.
21. Hearing Before the Committee on Labor and Human Resources, First
Session on Examining the Health and Safety Concerns of NutraSweet [aspartame]
(Przesłuchanie przed Komisją ds. Pracy i Ludzkich Zasobów, Pierwsze
posiedzenie poświęcone sprawie zagrożeń zdrowia wynikających ze
spożywania NutraSweetu [aspartamu]), Senat Stanów Zjednoczonych.
22. Wewnętrzne pismo FDA.
23. Analiza przygotowana przez dra Johna Olneya jako wystąpienie
przed Komisją Dochodzeniową ds. Aspartamu FDA (Aspartame Board of
Inquiry of the FDA). Także Dr Russell Baylock, Excitotoxins: The
Taste That Kills (Pobudzające toksyny - smak, który zabija).
24. Rejestr Kongresu SID835:131, 1 sierpnia 1985.
25. Barbara Mullarkey, „Aspartame Time Line”, Informed Consent,
maj-czerwiec 1994.
26. National Cancer Institute SEER Program Data.
27. American Diabetes Association; w skrócie ADA.
28. FDA Adverse Monitoring System (System Monitorowania Reakcji
Ubocznych Urzędu ds. Żywności i Leków).
29. Ralph G. Walton, Robert Hudak, Ruth Green-Waite, „Adverse
Reactions to Aspartame: Double-Blind Challenge in Patiens from a
Vulnerable Population”, Biological Psychiatry, 1993, 34:13-17.
30. Barbara Mullarkey, „How Safe Is Your Artificial Sweetener?”
(„Jak bezpieczny jest twój sztuczny słodzik?”), Informed Consent,
wrzesień-październik 1994.
31. US Air Force, „Aspartame Alert”, Flying Safety, 48(5):20-21, maj
1992.
32. Sygnalizowane przez Aspartame Consumer Safety Network
(Konsumencka Sieć Bezpieczeństwa ds. Aspartamu).
33. Barbara Mullarkey (ed.), Bittersweet Aspartame: A Diet Delusion
(Gorzko-słodki aspartam - dietetyczna iluzja).
34. Amerykańskie Towarzystwo Dietetyczne; w skrócie ADA.
35. Eric Millstone, „Sweet and Sour” („Słodki i cierpki”), The
Ecologist, nr 25, marzec-kwiecień 1994.
36. Public Board of Inquiry; w skrócie PBoI.
37. Dr Woodrow C. Monte, „Aspartame: Methanol and the Public Health”
(„Aspartam - metanol i publiczne zdrowie”), Journal of Applied
Nutrition, 36(1):42-53.
38. Mary Nash Stoddard (ed.), The Deadly Deception (Śmiertelny
podstęp), Aspartame Consumer Safety Network.
39. ADA Courier, vol. 32, nr 1, styczeń 1993.
40. Mark Blumenthal, „FDA Rejects Stevia Petition” („FDA odrzuca
wniosek w sprawie stewii”), Whole Foods, kwiecień 1994.
41. W Polsce również. Proszę sprawdzić skład wyrobów z grupy „light”.
Aspartam widnieje na przykład w składzie czekolady „Light” Wawela,
soków Jeden typu light firmy POL-MOT Longinus z Płocka, gum do żucia
etc. O słodzikach już nie wspominamy, bo to jest oczywiste. - Przyp.
red.
Zalecane lektury:
(większość wymienionych poniżej publikacji można nabyć pod podanym
na końcu adresem)
1. Dr Russell L. Baylock, Excitotoxins: The Taste that Kills
(Pobudzające toksyny - smak, który zabija), Health Press, Santa Fe,
Nowy Meksyk, USA, 1994. (Jedna z najlepszych książek na temat
pobudzających toksyn).
2. Dr H.J. Roberts, Aspartame (NutraSweet): Is It Safe? (Aspartam (Nutra
Sweet) - czy to jest bezpieczne?).
3. Sweet’ner Dearest.
4. Mary Nash Stoddard (ed.), Bittersweet Aspartame: A Diet Delusion
(Gorzko-słodki aspartam - dietetyczna iluzja).
5. The Aspartame Consumer Safety Network, The Aspartame Consumer
Safety Network Synopsis.
6. Dr Dennis Remington, dr Barbara Higa, The Bitter Truth About
Artificial Sweeteners (Gorzka prawda o sztucznych słodzikach).