NATURALNE LECZENIE

RÓŻENIEC GÓRSKI
(rhodiola rosea / różaniec górski)

Różeniec górski to roślina o mięsistych liściach, osiągająca wysokość od 12 do 30 centymetrów, kwitnąca żółtymi kwiatami. Występuje przede wszystkim na obszarze bieguna polarnego, w wysokich górach od Skandynawii po Azję, zazwyczaj na płaskowyżach o piaszczystej glebie, powyżej 3000 metrów nad poziomem morza. W Polsce rośnie na terenie parków narodowych w Sudetach, Tatrach i Bieszczadach. W warunkach uprawy różeniec gromadzi mniej substancji czynnych. Optymalny termin zbioru to 5 - 6 rok wegetacji.

Jego system korzenny składa się z grubego kłącza oraz grubych na ok. 0,2 centymetra rozgałęzionych korzeni. Do produkcji suplementów diety, leków, czy kosmetyków wykorzystuje się kłącze, jednak cały system korzenny zawiera także kilka innych korzystnych substancji. Różeniec górski zwany jest również złotym korzeniem lub też różanym korzeniem. Po ścięciu i wysuszeniu, jego kłącze i korzenie wydzielają różany zapach.

Różeniec byt stosowany w medycynie tradycyjnej już od wielu wieków, a nawet tysiącleci. Pierwsze wzmianki sięgają 77 roku przed naszą erą. Został on uznany za lekarstwo przez greckiego lekarza Dioscoridesa. Starożytni Rzymianie oraz Grecy stosowali go na zmęczenie, a Wikingowie do poprawy wytrzymałości, podczas gdy Eskimosi i Lapończycy żuli go z upodobania po długich polowaniach. Różeniec ma wspaniałą tradycję - na Dalekim Wschodzie i Syberii. W rejonach tych byt stosowany do wzmocnienia wytrzymałości, wydłużenia długości życia, a także by wspomóc spłodzenie zdrowych dzieci. Byt także stosowany w problemach gastrologicznych, płucnych i związanych z układem nerwowym. Przez pewien czas uważano, że byt antidotum na "czarną śmierć" (dżumę). Skład jego wyciągów przez wiele wieków byt tajemnicą, a obszary upraw znali tylko wtajemniczeni.

W 1961 roku Krilov - profesor Rosyjskiej Akademii Nauk - przeprowadzi badania w górach Ałtajskich. Odkrył, że złoty korzeń, owiana tajemnicą roślina o cudownych właściwościach leczniczych, jest tak naprawdę Różeńcem górskim. Po tym fakcie przeprowadził na nim jeszcze bardziej szczegółowe badania z pomocą naukowo uznanych metod. Potwierdzono, że jego wyciąg wykazuje działanie adaptogenne oraz wzmacnia organizm zarówno mentalnie, jak i fizycznie. W latach 60-tych właściwości różeńca zostały wykorzystane w sowieckim programie badań kosmicznych, a on sam stał się jednym z głównych substancji poprawiających kondycję astronautów.

Istnieje ok. 50 gatunków różeńca. Jego aktywne składniki można podzielić na 6 grup: fenylopropanoidy, pochodne fenyloetanolu, flawonoidy, monoterpeny, triterpeny i fenolokwasy. Spośród tych grup, fenylopropanoidy (rozyna, rosawidyna, rozaryna) można znaleźć wyłącznie w gatunkach różeńca. Jest to jeden z powodów jego ogromnego znaczenia biologicznego (1986, Kurkin i Dubichev).


Korzeń Różeńca górskiego

Badania aktywności farmakologicznej surowca prowadzono w modelach in vitro i in vivo oraz w warunkach klinicznych. Wykazały one działanie przeciwstresowe, zmniejszające zniszczenia spowodowane hypoksją (niedotlenieniem), przeciwutleniające, poprawiające funkcje seksualne, działanie przeciwnowotworowe i immunostymulujące oraz wzmagające sprawność fizyczną. Surowiec sklasyfikowano jako tzw. adaptogen - obok owoców cytryńca chińskiego Schizandra chinensis oraz korzenia eleuterokoka Eleutherococcus senticosus. Dotychczas jako klasyczny surowiec o właściwościach adaptogennych wymieniano korzeń żeń-szenia, zwiększający koncentrację i wzmagający sprawność fizyczną.

Według niektórych autorów adaptogeny to substancje pochodzenia naturalnego, zwiększające zdolność organizmu do przystosowywania się do zmiennych warunków środowiska.

Adaptogen ma wpływ na nieswoistą odpowiedź organizmu, polegającą na zwiększeniu odporności na stres wywołany czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi. Według tej definicji, "substancja pochodzenia naturalnego", zwiększająca zdolność adaptacji tylko do jednego rodzaju "stresora", nie może być nazwana adaptogenem.

U osoby w pełni zdrowej i zaadaptowanej do stresu, adaptogen wywoła jedynie minimalny, pozytywny efekt. Pełnia jego działania ujawni się dopiero u osoby o obniżonej zdolności adaptacyjnej.

Definicja Israela Brekhama charakteryzuje adaptogeny jako zwiększające odporność organizmu na hypoksję (niski poziom tlenu), wspomagające układ naczyniowo-sercowy, usuwające uczucie zmęczenia, dostosowujące funkcje układu nerwowego - wpływ pobudzający lub stymulujący i szereg innych (działanie detoksykacyjne, wpływ na funkcje wydzielnicze i procesy metaboliczne).


Różeniec górski - proszek

Małe i średnie dawki ekstraktu z różeńca górskiego stymulują działanie norepinefryny (NE), dopaminy (DA) i serotoniny. Zwiększają działanie tych neuroprzekażników w mózgu poprzez wzrost przenikalności przez barierę krew - mózg prekursorów noradrenaliny i serotoniny.

Bogactwo naturalnych witamin, składników mineralnych i substancji biologicznie czynnych zapewnia unikalny, wielokierunkowy wpływ na organizm. W badaniu w którym w modelach zwierzęcych porównywano aktywność surowców roślinnych (różeńca górskiego, żeń-szenia) oraz leków nootropowych Lucidrilu i Nootropilu, odnotowano dla obydwu surowców roślinnych poprawę pamięci i procesów uczenia się poprzez wzrost poziomu serotoniny w korze czołowej mózgu.

Ekstrakt z różeńca ułatwia uwalnianie NE, 5-HT i DA, aktywując korę mózgu i układ limbiczny. W konsekwencji odnotowuje się poprawę percepcji, procesów myślenia, w tym analizowania, oceny sytuacji, kalkulowania i planowania oraz pamięci i uczenia się. W procesach zapamiętywania biorą udział również inne systemy neuronalne, w tym system cholinergiczny, poprzez acetylocholinę (Ach). Uczestniczy on w mechanizmie funkcjonowania pamięci drogą szlaków wstępujących z "magazynu" pamięci - układu limbicznego do różnych części kory mózgu (odzyskiwanie pamięci). Pogorszenie pracy tych układów postępuje wraz z wiekiem i powoduje utratę pamięci. Ekstrakt z różeńca hamuje blokowanie aktywności acetylocholiny w szlakach wstępujących, chroniąc i usprawniając funkcje powyższych układów neuronalnych.

Działanie ochronne na system nerwowy przed wolnymi rodnikami jest związane z antyoksydacyjnymi właściwościami różeńca górskiego.

Stres powoduje pogorszenie pamięci. Różeniec, poprzez zwiększenie wytrzymałości na fizyczny i emocjonalny stres, wywiera pozytywny wpływ na pamięć i procesy poznawcze (zapamiętywanie i uczenie się) - również w wyniku stymulacji wydzielania noradrenaliny, dopaminy, serotoniny i acetylocholiny w systemach neuronalnych.

Pozytywne efekty aktywności różeńca obserwowano na grupie pacjentów z astenią i objawami nerwicy. W okresie kuracji od 10 dni do 4 miesięcy, przy dawce ekstraktu 50 mg trzy razy dziennie, następował spadek uczucia zmęczenia, osłabienia, drażliwości, poprawa koncentracji i likwidacja bólu głowy oraz innych niekorzystnych objawów wegetatywnych. Polepszenie zdrowia pacjentów szacowano w oparciu o testy psychologiczne i badania wydajności fizycznej.


Termin "neurastenia":

obejmujący różne formy astenii nerwowej - stanu, w którym uczuciu zdenerwowania towarzyszy uczucie ekstremalnego zmęczenia - wprowadzono do nomenklatury medycznej w 1896 r. Kontrowersje wzbudza pokrywanie się niektórych symptomów przypisywanych astenii z innymi jednostkami chorobowymi, m.in. depresją, nerwicami czy objawami zespołu przewlekłego zmęczenia. Neurastenia jest zdefiniowana przez WHO w Międzynarodowej Identyfikacji Chorób (ICD-10) jako stałe i trapiące uczucie wyczerpania po małym wysiłku umysłowym lub stałe i trapiące uczucie zmęczenia po małym wysiłku fizycznym. Towarzyszą jej bóle mięśni, zawroty głowy, zaburzenia snu, bóle głowy, niezdolność do relaksu, drażliwość, niezdolność do czerpania przyjemności. Nie występują przy tym choroba narządowa, nerwice lękowe.

W licznych badaniach wykazano, że ekstrakt z różeńca (standaryzowany 3% rozawin i 0,8-1% salidrozydu), w różnych dawkach (150 mg 1-2 razy dziennie przez 2-3 tygodnie, 300 mg na dobę, 170 mg, 100 mg, 660 mg) chroni przed objawami astenii w okresach zwiększonego wysiłku umysłowego, np. przed egzaminami, i wysiłku fizycznego. Wskazano na wzrost ogólnie rozumianego lepszego samopoczucia oraz sprawności intelektualnej w grupach badanych. Zaobserwowano zwiększenie wydajności umysłowej, wytrzymałości fizycznej, z jednoczesnym obniżeniem zmęczenia i stanów lękowych.
 

Depresja:

Różnica pomiędzy "złymi dniami", a depresją leży w intensywności i długości trwania ogólnego przygnębienia. W depresji, zmiany nastroju objawiają się na kilka sposobów, a czas ich trwania jest zróżnicowany.

Silne przygnębienie oraz poczucie winy mogą iść w parze z uczuciem rezygnacji i beznadziejności. Ludzie, znajdujący się w takim stanie, są wyraźnie nastawieni pesymistycznie, brakuje im pewności siebie, nie mogą się skupić, czasem są niezdolni do podjęcia jakiejkolwiek decyzji. Nie potrafią się cieszyć, nic ich nie interesuje, a na dodatek przez cały czas są zmęczeni. Popadają również w skrajności żywieniowe - albo jedzą zbyt dużo, albo zbyt mało. Mogą również pojawić się zaburzenia snu, obniżenie seksualnego pożądania. Ogólny nastrój zależy również od pory dnia i roku - generalnie, najgorsze samopoczucie występuje rankiem i w okresie zimy. O tej porze roku wiele osób popada w apatię - rodzaj przygnębienia, wywołanego brakiem wystarczającej ilości promieni słonecznych. Dodatkowo, brzydka pogoda nie zachęca nas do pozostawania na otwartym powietrzu. Aby zimową porą zachować równowagę życiową, należy odpowiednio się odżywiać i uprawiać regularnie sport. Czasami jednak, zastosowanie się do powyższych zaleceń może okazać się nie wystarczające, ze względu na stres codziennego życia oraz ciągłe doświadczanie "złych dni".

Ale - to nie jest jeszcze depresja. Nie wolno jednak zapominać, że jeśli tych "złych dni" będzie zbyt dużo, może to negatywnie odbić się na naszych wynikach w pracy i relacjach z otoczeniem. W takiej sytuacji, warto skorzystać z pomocy roślin adaptogennych, które pomagają utrzymać organizm w stanie równowagi wewnętrznej, a w sytuacjach zwiększonego obciążenia mobilizują go do działania. Rhodiolin, dostępny w Polsce, zawierający Różeniec górski jest bardzo skuteczną bronią.
 

Działanie kardioprotekcyjne:

różeńca obejmuje: ochronę serca przed czynnikami stresowymi powodującymi uszkodzenia (wolne rodniki) oraz obejmuje obniżenie poziomu katecholamin (NE, DA) i zmniejszenie ich wydzielania obok zmniejszenia poziomu cAMP w mięśniu sercowym. Ponadto R. rosea aktywuje receptory u-opioidowe w mięśniu sercowym, które w modelach zwierzęcych chronią serce przed arytmią. W warunkach stresu lub wysiłku fizycznego dochodzi do wzmożonej pracy serca. Rhodiola rosea, usprawniając funkcjonowanie układów parasympatycznego i sympatycznego, podczas sytuacji stresowej, zwiększa rezerwy energetyczne mięśnia sercowego.


Działanie różeńca górskiego:

- Przywraca równowagę wewnętrzną organizmu (homeostazę), zwiększając jego odporność na choroby.

- Poprawia reakcję na stres, ułatwiając szybki powrót do normy po ustąpieniu czynników stresujących

- Działa kardioprotekcyjnie: zapobiega arytmiom serca, zmniejsza miejscowe niedokrwienie, reguluje ciśnienie krwi

- Wzmacnia system immunologiczny

- Pobudza witalność seksualną, jest pomocna w profilaktyce zaburzeń seksualnych

- Chroni wątrobę przez szkodliwym wpływem toksyn, zmniejsza skutki uboczne działania leków

- Wykazuje silne działanie antyoksydacyjne

-Skutecznie zapobiega szkodom wyrządzonym przez wolne rodniki oraz przyspiesza regenerację już powstałych zmian w materiale genetycznym (DNA)

- Zwiększa wrażliwość komórek na insulinę, dzięki czemu pozwala utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi.

- Poprawia wydolność sportowców; wspomaga procesy anaboliczne, umożliwia efektywne wykorzystywanie rezerw komórkowych
 

Przeciwwskazania:

Ekstrakt Rhodiola rosea charakteryzuje się bardzo niską toksycznością. W badaniu na szczurach wartość LD50 dla ekstraktu wynosiła 3,36 mg/kg. Dawka równoważna dla mężczyzny o wadze 70 kg wynosiłaby 235 g, podczas gdy dawki stosowane w lecznictwie wynoszą przeciętnie 200-600 mg na dobę.

Wśród efektów ubocznych preparatów należy wymienić odczuwanie stanów lękowych oraz uczucie pobudzenia. Zalecane jest stosowanie ekstraktów z surowca w porze porannej oraz rozpoczynanie kuracji od niskich dawek i stopniowe ich zwiększanie. Pacjenci powinni poinformować lekarza pierwszego kontaktu o przyjmowaniu preparatów zawierających ekstrakt z korzeni różeńca. Jakkolwiek nie wykazano interakcji z innymi lekami, może wystąpić addycja działania z psychostymulantami.

Obserwując dynamiczny rozwój prac fitochemicznych, farmakologicznych oraz technologicznych wydaje się, że surowiec zdobędzie dużą popularność jako łagodzący objawy stresu i wzmagający sprawność umysłową.