Czyściec leśny (niem. Wald-Ziest; fr. Epiaire des forets; ital. Stregona dei boschi; retorom. Chalesch-spina da guaud) - Stachys sylvatica Linne, z rodziny wargowych Labiatae = Lamiaceae, jest pospolitą rośliną w lasach mieszanych i liściastych. Pospolita zarówno w Polsce, jak i w Szwajcarii. Wytwarza kłącze poziome z rozłogami, wydziela silny specyficzny zapach przy roztarciu. Cała roślina owłosiona, a w górze nawet ogruczolona. Liście dolne szerokojajowate, głęboko sercowate, zaostrzone, brzegiem karbowano-piłkowane, miękko odstająco owłosione, ciemnozielone; liście górne podługowato-jajowate lub sercowato-jajowate. Kwiaty zebrane w nibyokółki, po 2,6, oddalone od siebie, o koronie ciemnopurpurowej; warga dolne biała nakrapiana, owłosiona; kielich o ząbkach lancetowatych szydlastych, ogruczolonych. Owoce - rozłupki drobne brodawkowane. Kwitnie od czerwca do września. Dorasta do 50-60 cm, rzadziej do 90 lub 100 cm.

Czyściec leśny - Stachys sylvatica Linne; las mieszany; 26 czerwiec 2011 r.; okolice Pobiedzisk.

Surowcem leczniczym jest kwitnące ziele czyśćca leśnego - Herba Stachydis sylvaticae, suszone w naturalnej temperaturze i najlepiej w ciemnym miejscu. Ziele jest wrażliwe na wysoką temperaturę i światło. Surowiec irydoidowo-olejkowy, a zatem powinien być przechowywany w szczelnych słojach.

Składniki czynne ziela czyśćca leśnego: irydoidy (harpagidy - w tym acetylowane, harpagozydy, aukubina, ajugozyd), terpeny (germakren C, kubebol), flawonoidy (hiperozyd, stachannozydy, stachannina, stachannoacyzydy, skutellareina i jej pochodne), alkany (tetracosane = tetrakozan), związki aminowe i alkaloidowe (betaina, cholina, stachydryna, betonicyna, trygonelina), alantoina, fenolokwasy (kwas cynamonowy, kawowy, rozmarynowy, p-kumarowy, chlorogenowy, izochlorogenowy, neochlorogenowy, protokatechowy), garbniki, alfa-amyryna, beta-sitosterol, labdanowe i kauranowe diterpeny, kwas ursolowy, oleanolowy

Olejek eteryczny Stachys sylvatica zawiera felandren, ocymen, kariofilen, kadinen, bicyklogermakren, pinokamfen, spatulenol, humulen, karen, kopaen, kubebol, linalol, muurolen.

Działanie fitofarmakologiczne: przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, uspokajające, żółciopędne, ściągające, hemostatyczne, rozkurczowe, hipotensyjne, pobudzające regenerację tkanki łącznej i nabłonkowej, przyspieszające gojenie ran, ochronne na wątrobę (hepatoprotekcyjne), przeciwbólowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, antywirusowe, przeciwnowotworowe (cytotoksyczne); odtruwające /“czyszczące krew”/.

Wskazania: choroby reumatyczne, stany zapalne kości, mięśni i skóry, stany zapalne gardła, żołądka i jelit, zapalenie wątroby, zastoje żółci, marskość i nacieki stłuszczenia w wątrobie; złamania kości, zapalenie pochwy, macicy i jajników, stany zapalne oka; zapalenie dziąseł, stany zapalne po usunięciu zęba; zapalenie skóry owłosionej, w tym również na tle autoimmunologicznym; stany zapalne płuc, opłucnej i oskrzeli; stany skurczowe przewodu pokarmowego; nadciśnienie, cukrzyca, choroba nowotworowa (wspomagająco), stany zapalne ucha (wlewki, płukanki), hemoroidy, świąd sromu i odbytu, zapalenie prącia, moszny i jąder; trudno gojące się rany i oparzenia; wypryski, trądziki bakteryjne i grzybicze.

Sposób użycia. Doustnie: nalewka, napar, ziołomiód, sok, macerat ze świeżego ziela, sproszkowane ziele; zewnętrznie: przemywanie, okłady, płukanki; do irygacji, nasiadówek i lewatywy, do okładów na oczy.

Czyściec jest alternatywą dla wielu ziół: dąbrówka - Ajuga, karbieniec - Lycopus, tarczyca - Scutellaria, głowienka - Prunella, bluszczyk - Glechoma, bukwica - Betonica i ożanka - Teucrium. Może też zastąpić hakorośl - Harpagophytum.

Nalewka - Tinctura Stachydis sylvaticae: 1 część najlepiej świeżego rozdrobnionego ziela zalać 3-5 cz. alkoholu 45-50%, odstawić na przynajmniej 7 dni. Zażywać 2-3 razy dziennie po 5 ml. Po rozcieńczeniu wodą 1:1 stosować do przemywania i płukanek.

Ocet - Acetum Stachydis sylvaticae: 1 część świeżego rozdrobnionego ziela zalać 5 cz. octu winnego lub spirytusowego 5-7%, odstawić na przynajmniej 7 dni. 1 łyżkę octu czyśćcowego wymieszać z 1 szklanką wody. Stosować do płukania jamy ustnej i gardła przy infekcjach bakteryjnych i drożdżakowych, ponadto opłukiwania narządów płciowych, kąpieli stóp, okładów na stłuczenia, krwiaki i obrzęki, w tym również limfatyczne. Doustnie 1 łyżeczka octu czyśćcowego w 1/2 szklanki wody zdrojowej dla poprawienia trawienia, ponadto na czczo przy kandydozie. Rozcieńczony wodą do płukania włosów przy łysieniu, łupieżu, skłonnościach do zakażeń skóry owłosionej.

Napar - Infusum Stachydis sylvaticae: 1 czubatą łyżkę świeżego lub suchego ziela zalać 1 szklankę wrzącej wody; odstawić na 20-30 minut pod przykryciem; przecedzić. Pić 2-4 razy dziennie po 1/2 szklanki naparu. Przy schorzeniach układu oddechowego, gorączce dodać miód, sok malinowy i pić częściej. Przy zaburzeniach trawiennych (wzdęcia, niestrawność, biegunka, stany zapalne) stosować napar nieosłodzony. Napar nadaje się do przemywania skóry i płukania jamy ustnej, okładów. Stosować też na oczy przy opuchnięciu, podrażnieniu, świądzie, nadmiernym łzawieniu, zakażeniach mieszanych.

Macerat - Maceratio Stachydis sylvaticae: 1 część świeżego rozdrobnionego surowca zalać 1 cz. zimnej wody, najlepiej zdrojowej, np. Słotwinka, Wielka Pieniawa, Jan, Józef, Henryk, Celestynka, Helena, Wysowianka, przykryć i pozostawić na 6-8 godzin. Następnie przecedzić. Macerat można zamrozić w woreczkach na lód na okres zimowy. Doustnie przyjmować 30-60 ml 1-2 razy dziennie jako środek ogólnie wzmacniający, odtruwający, wspomagający czynności układu pokarmowego. Zewnętrznie na skórę przy wypryskach, stanach zapalnych, owrzodzeniach, ranach (okłady, przemywanie). W formie lodu do okładów na stłuczenia, opuchnięcia, oparzenia.

Sproszkowane ziele - Pulvis Stachydis sylvaticae: suche ziele kwitnące zmielić na proszek w młynku do kawy; zażywać 2-3 razy dziennie po 1/2 łyżeczki; dobrze popić gorącym płynem.

Czyściec leśny - Stachys sylvatica Linne; las mieszany; 26 czerwiec 2011 r.; okolice Pobiedzisk.

Źródło: LINK!